علمی، سیاسی، فرهنگی ،اجتماعی....خدمات و توسعه فناوری; اطلاعات

پیشینه حکومت اسلامی

با توجه به شواهد واسناد تاریخی منشاء شکل گیری حکومت اسلامی به اوایل ظهور دین مقدس اسلام بر می گردد.بدون شک اولین کسیکه حکومت اسلامی را پایه ریزی وشکل داد رسول اکرم(ص)بوده است، پیامبرگرامی اسلام بعد ازهجرت به مدینه وبه محض ورود به آنجا تشیکل حکومت داد ومانند یک حاکم وشخصیت سیاسی تشکیلات دولتی را پی ریزی کرد وبرای حفظ موجودیت کشور اسلامی اقدامات ذیل را انجام داد.

1-تشکیل ارتش منظم

2-بستن عقد وپیمان با گروههای مختلف

3-تنظیم برنامه های اقتصادی ،اجتماعی وسیاسی

4-فرستادن سفیر و والی به خارج نزد روئسای قومی وزمامداران ودعوت شان به اسلام

5-ساختن مسجد محلی برای قضاوت ورسیدگی به امور مردم

هرچند عده ای سابقه ی حکومت در دوران پیامبر(ص) را انکار می کنند وشخص پیامبر(ص)را تنها بعنوان رهبری دینی مسلمانان می دانند وادعامی کنند که پیامبر(ص) حکومت تشکیل نداده است.اما بررسی های زمان حیات پیامبر(ص)نشان دهنده این امر است که پیامبر(ص)نه تنها یک رهبر دینی بلکه رهبری سیاسی جامعه ی اسلامی را نیز در دست داشته است.

ساختار وتشکیلات حکومت پیامبر(ٌص)

گرچند حکومت پیامبر(ص)از نگاه ساختاری مانند حکومت های امروزدارای تفکیک قوای مطلق یا نسبی نبودن اما دارای ساختار وتشکیلات منظم شبیه حکومت های امروزی بودن که در این زمینه یکی از مؤرخین احمدحسن یعقوب درکتاب النظام السیاسی فی السلام در جواب علی عبدالرازق که منکر وجود دولت پیامبر بود مظاهر وجود دولت اولیه اسلام را به ترتیب ذیل بیان می کند.

1-رئیس دولت شخص پیامبر(ص)

2-قانون شریعت وبرنامه برای این دولت

3-قوای مجریه ومقننه

4-ارتش وتحرکات مختلف نظامی منظم

5-تنظیم عهدنامه ها مانند عهد نامه صلح حدیبیه......

6-مکاتبات دیپلماتیک با خارج

7-تعیین پایتخت دولت

8-تبلیغات دولت(شعرا وخطبا...)

9-اجرا کننده گان احکام (مانند علی بن ابی طالب ،مقداد وسائر اصحاب)

10-کابینه وهیأت دولت(بزرگان صحابه وعترت طاهره)

قانون ومرجع قانون گذاری در حکومت پیامبر(ص)

قانون به مجموعه قواعد ومقررات گفته می شود که برای تنظیم امور مردم وجامعه وضع می گردد.که به دو دسته اند وضعی که ساخت خود بشربوده دوام وثبات ندارد تنها جنبه دنیوی دارد. ودیگری قوانین الهی است که همیشه ثابت ،ماندگار وبرای دنیاوآخرت است.

از دیگر ویژگی های حکومت پیامبر(ص)داشتن قانون ومقررات بود که درتمام زمینه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی،فرهنگی و....وجود داشت که مرجع قانون گذاری آن خدای حکیم وقادربوده مبلغ ومجری جهانی آن رسول اکرم (ص) قانون وکتابی که در آن سعادت دنیوی واخروی بشر تضمین وعمل به آن باعث خوشبختی انسانها می شوند که عامل شقاوت وبدبختی انسان در آن بیان گردیده است.

خداوند متعال میفرمایند:کتاب انرالنا الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور

کتابی را بر تونازل کرده ایم که مردم را از تاریکی ها وظلمات بسوی روشنایی ونور هدایت کنی.

لارطب ولایابس الا فی کتاب مبین.

سیستم قضای حکومت پیامبر(ص)

سیستم قضایی که درحکومت پیامبروجود داشت حل وفصل وقضاوت دعاوی توسط شخص خود پیامبر(ص)که به اساس عدل وقوانین الهی استوار بود فیصله صورت می گرفت.سیستم قضایی پیامبر(ص)نه تنها شامل مسلمانان بلکه مشرکان قریش،مردم یثرب وآنان که از مسلمانان تبعیت کرده و درکنارشان به جهاد می پرداختند نیز شامل می شدند ویژگی های سیستم قضایی حکومت پیامبرعبارت بودن از

1-قضاوت توسط خود پیامبر(ص)

2-نصب واعزام قضات

3-مجازات واجرای حدود

جایگاه مردم در حکومت پیامبر(ص)

به اساس بینش وعقائد اسلامی مشروعیت ولایت وحق حاکمیت حکومت پیامبراکرم(ص)الهی بوده که در آن خواست وپذیرش مردم هیچ تأثیری ندارد.

اما بررسی های تاریخی وسیره پیامبر(ص)ثابت میکند که نه تنها قدرت سیاسی پیامبر(ص) همواره با رضایت عمومی مردم آن زمان همراه بوده است.بلکه در اکثر موارد به آرا ونظرات اصحاب عمل کرده وبه نظرات خود مقدم میداشت مثلا در جنگ احزاب بنابر اکثریت رأی اصحاب در عدم پذیرش مصالحه با قریش موافقت فرمود.درموضوعات که بوسیله نص وقرآن حکم آن معیین بود اعم ازمعاملات وعبادات برای خود ودیگران حق مداخله قائل نبود واحکام را بدون چون چرا به اجرا در می آورد.

پیامبر(ص)حق اظهار نظر ورأی را برای همه محفوظ می دانست وهرگز به تحکم واستبداد رأی رفتار نمیکرد وبه افکار مردم بی اعتنایی نمی نمود.

نظام اسلامی نه مانند حکومت های دیکتاتوری ونه مانند حکومت های به ظاهر مردم سالار بلکه راه سومی که درآن خواست مردم درطول احکام واراده الهی که تضمین کننده خیر وسعادت دنیوی واخروی بشر است مورد توجه واحترام بوده واست.

منابع مالی حکومت پیامبر(ص)

پیامبر(ص) بعداز هجرت در مدینه وتشکیل حکومت ، آنحضرت برای اداره درآمدها، اداره مالی را برای حکومت اسلامی تاسیس کرد. اعضای این اداره را کارگزاران مالی، نگهبانان، حسابداران و همه کسانی که وجود آنها برای اداره امور مالی لازم بود تشکیل می‏داد. اداره اموال حکومت اسلامی گام به گام بر حسب رشد و تنوع درآمدهای حکومت اسلامی و مصارف آن، گسترش یافت،منابع مالی حکومت پیامبر عبارتند از:

الف- انفال:انفال عبارت است از هر مالی که اختصاص به مقام نبوت و ولایت امر دارد.(8) خداوند در آیه اول سوره انفال می فرماید: ((یسئلونک عن الانفال قل الانفال لله وللرسول; [ای پیامبر] از تو در مورد انفال سوال می کنند، بگو: انفال مال خدا و رسول اوست)). زمین های بایر، سواحل دریاها، جنگل ها، کوه ها وغیره......

ب- خمس:خمس عبارت است از یک پنجم درآمد سالانه و بعضی اموال دیگر که به حاکم اسلامی تحویل داده می شود.در مورد خمس در دوران پیامبر(ص)دو دید گاه وجود دارند بعضی میگویند خمس اختصاص به غنایم جنگی داشت

بعضی می گویند که از مطلق درآمد خمس می گرفتند.بنابه نظر هردو دیدگاه خمس در آن دوره یکی ازمنابع مهم مالی بیت المال محسوب می شد.

ج-زکات:زکات مالیاتی است که فقط بر روی ثروتی که از سرمایه گذاری و رشد سرمایه حاصل شده است وضع می‏شود. خداوند در آیه 103 سوره توبه می فرماید: ((خذ من اموالهم صدقة تطهرهم و تزکیهم...» ای رسول، تو از مؤمنان صدقات را دریافت کن تا بدان صفات، نفوس آنان را (از پلیدی و حب دنیا) پاک و پاکیزه سازی.

د-جزیه:جزیه یک نوع مالیاتی است که از اهل کتاب در برابر مسئولیتی که دولت اسلامی به منظور تامین امنیت جانی، ارضی و مالی آن ها را به عهده می گیرد، دریافت می شود

هـ:خراج: خراج در اصطلاح فقهی عبارت است از مال الاجاره ای که حاکم اسلامی از طریق اجاره دادن اراضی مفتوح عنوه وصول می کند. اراضی مفتوح عنوه به زمین هایی گفته می شود که مسلمانان به امر معصوم(ع) و به وسیله ی جنگ از کفار می گیرند که شامل باغ ها, تأسیسات و ساختمان های موجود در آن اراضی نیز می شود.سرزمین خیبر از این قبیل بود که پیامبر(ص)بعد از گرفتن آن بدست یهودیان داد ودر عوض باید نیمی از حاصل را سالانه به پیامبر(ص) بپردازند.

سیاست خارجی حکومت پیامبر(ص)

همانطوریکه همه مان آگاه هستیم رسالت پیامبراسلام(ص) جهانی بود منحصر به یک یاچند کشور نبوده بنأ لازم بود پیامبر(ص) برای تکمیل رسالت خویش دعوت خودرا به جهان گسترش می داد ولازمه این امر این بود که پیامبر(ص)باید با خارج از سر زمین مکه ومدینه ارتباط بر قرار می ساخت و این امکان پذیر نبود جز با ارسال نامه وسفیر ودعوت جهانیان به دین اسلام. سیاست خارجی پیامبر(ص) عبارت بودند از

1-اعزام سفیر وارسال نامه به سران کشورها

2-موجودیت اداره رسایل وترجمه: متشکل از چند تن از اصحاب بودکه وظیفه ترجمه نامه ها ،گفتگوها ومذاکرات رسول اکرم را با هیأت های خارجی به عهده داشت

3-پذیرش هیأت های خارجی

همان گونه که ویژگی های حکومت داری پیامبر(ص) را بیان وبررسی کردیم ، پیامبر گرامی اسلام (ص) ، به دلیل برخورداری از شئون واختیارات مختلف الهی ودر راستای فعلیت بخشیدن به اهداف عالی خویش ، در زمینه های گوناگون سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، داخلی وخارجی ، اقدام به تاسیس دولت کرد و پیشرفته ترین وکار آمدترین تشکیلات اداری وسازمان های مورد نیاز عصر خویش را به وجود آورد ؛ به نحوی که با وجود مدت زمان کوتاه ومشکلات وموانع متعدد ، بیشترین ومؤثرترین دستاوردهای درخشان را در جهت آزادی ، عدالت ، هدایت ، تکامل وترقی مادی و معنوی جامعه بشری به ارمغان آورد .

به امیدی آنروزی که تمام بشریت سیره ی آنحضرت را الگو قرار داده جوامع بشری زندگی واقعی را درک ولمس کرده همه ی نابسامانیهای از جوامع ریشه کن ودور. احکام وقوانین الهی در جامعه پیاده وبه آن عمل صورت گیرد.